KARAKALPAKİSTAN

Karakalpakya veya Karakalpakistan, Özbekistan’a bağlı özerk bir cumhuriyettir. Özbekistan’ın batı kesiminde yer alır. Başkenti Nukus’tur. Karakalpakya, tarihsel Harezm topraklarını kapsar. Yüzölçümü 165.000 km’dir. Karakalpakistan’ın nüfusu yaklaşık 1.800.000’dir.

Uzun yıllar Kazaklarla iç içe yaşayan Karakalpaklara ilişkin tarihi kayıtlar ancak 16. yüzyıla kadar iner. Eski yurtlarının Kazan ve Astrahan arasındaki Volga kıyıları olduğu, oradan Amuderya çevresine göç ettikleri bildirilmektedir. 18. yüzyılda Amuderya yöresine yerleşen Karakalpaklar, Özbekler ve Kazaklar dışında bölgede az sayıda Türkmen ve Rus azınlıkları da yaşamaktadır. Karakalpakistan, 1936 yılı Aralık ayında Özbekistan’a katılmıştır. 1 Aralık 1990′da Cumhuriyet Yüksek Konseyi tarafından Karakalpakistan’ın özerkliği kabul edilerek Özbekistan’ın ilk ve tek özerk cumhuriyeti olduğu onaylanmıştır. Kentlerde oturanların oranı % 48 dolayındadır. Başlıca kentler Nukus, Hoceyli, Biruni, Tahyataş, Çimbay, Turtkul ve Altıkıl’dır.

Ortaçağın erken dönemlerinde Karaborkli boyu Aral Gölü yakınlarındaki Peçenek boyu olarak görünüyor. Bilimsel eserlerde Karaborkli, Karakalpak ve Siyah Kulahan (Siyah Şapkalılar) adının aynı anlama geldikleri yazılmıştır.[1] Eski Rus yıllıklarında Çorniye Klobuki, Arap kaynaklarında Karabörklü olarak anılmışlardır.

Günümüzde Karakalpak adıyla bilinen bu ulustan, tarihi kaynaklarda ilk olarak ancak XVI. yüzyıl sonunda (1578) bahsedilir.

Türk ırkı tek bir millettir desek de bazı Türk toplumlarının farklı isimlerle anılması geçirilen tarihsel süreçler nedeniyle pek tabiidir. Bugün biz Anadolu Türkleri’nin bile pek çok Türk toplumunun isimlerini dahi duymamışlığımız vardır. Bunda hem ırkımızın çok geniş alanlara yayılması, hem farklı toplumlar içinde azınlık olarak kalması hem de maalesef tarih içerisinde akrabalık bağlarının zayıflaması etkili olmuştur. İşte bu fazla bilinmeyen Türk topluluklarından biri de hiç şüphesiz Karakalpak Türkleri’dir. Ki bugün sokağa çıkıp bir sokak röportajı yapsak eminim ki bu Türklerin nerede bulunduğunu bile pek az insan bilecektir.

KARAKALPAKİSTAN ÖNSÖZ

Günümüzde Özbekistan Cumhuriyeti içerisinde özerk bir devlet olarak varlığını sürdüren Karakalpakistan ve bu coğrafyada yaşayan Karakalpak Türkleri üzerine Türkiye’de yapılan çalışmalar oldukça kısıtlıdır. Karakalpak Türkleri üzerine daha çok edebiyat/dil ve tarih alanında çalışmalar mevcuttur. Karakalpak Türkleri Edebiyatı ve Dili üzerine Pamukkale Üniversitesinden Prof. Dr. Ceyhun Vedat UYGUR’un önemli çalışmaları vardır. Karakalpak Türkleri ve Karakalpakistan Tarihi konusunda ise Karakalpakistan’ın en önemli akademisyenlerinden Prof. Dr. Sabır KAMALOV’un öğrencisi olan Prof. Dr. Salih YILMAZ’ın çalışmaları vardır. Bizler bu çalışmalara destek olması hasebiyle “Karakalpak Türkleri Halk İnançları” üzerine çalışmayı uygun bulduk. Karakalpakların halk inançlarının kaynağı aslında Hun/Göktürk dönemleriyle bağlantılıdır. Orta Asya’da yaşayan Türk topluluklarının halk inançları genelde birbirine benziyorsa da etkileşim içerisinde bulundukları topluluklarla bağlantılı olarak bazı farklılıklar da vardır. Karakalpaklar daha çok Kıpçak özelliklerini gösteriyorlarsa da Oğuz gruplarıyla da etkileşim içerisinde bulunduklarından her iki Türk kanadının da özelliklerini taşımaktadırlar. Ayrıca Karakalpaklar geç dönemde yerleşik hayata geçtiklerinden hem sözlü kültür hem de halk inanışları hala canlılığını sürdürmektedir. Bu tezi hazırlarken bu konuda Karakalpakistan Bilimler Akademisinde yapılmış araştırmalar incelenmiş ve ayrıca bizzat şahit olduğumuz inançlar da işlenmiştir. Türk Dünyası içerisinde küçük bir dal olan Karakalpakların inançları aslında eski Türk inançlarının izlerini taşıması bakımından önemlidir. Bu tez umarım bundan sonraki çalışmalara ilham kaynağı olur.

KARAKAL

(20 Aralık 1947 – 31 Temmuz 2020 ) – Sovyet, daha sonra Özbek devleti siyasi figürü, Karakalpakstan Cumhuriyeti Jokargi Kenges (Parlamento) Başkanı. Senato Üyesi, Özbekistan Cumhuriyeti Oliy Meclis Senatosu Başkan Vekili. Karakalpakstan Cumhuriyeti Jokargi Kenges Başkanı.

TANITIM VİDEOSU

Karakalpakistan Coğrafyası

Yerleşim alanları Amuderya Deltası ve Aral Gölü’nün güneyidir. Bu bölge Karakalpakistan olarak da bilinir. Dünya’da sayıları ortalama 650,000 olan Karakalpaklar’dan, yaklaşık 400,000’i şimdiki Özbekistan’a bağlı özerk bir cumhuriyet olan Karakalpakistan (Özbekçe: Qoraqalpog‘iston Respublikasi ; Karakalpakça: Қарақалпақстан Республикасы veya Qarakalpaqstan Respublikasi)’da, yaşarlar.